ضوابط طراحی و اجرای آسانسور های آتش نشانی و لابی های مرتبط با آنان
بر خلاف تصور عامه مردم نسبت به عدم استفاده از آسانسور ها در هنگام حریق، آسانسورهایی که برای سرویس دهی در هنگام حریق و حوادث مشابه بهینه سازی و آماده سازی شده باشند می توانند وظیفه ای حیاتی را در سرعت بخشیدن به امداد رسانی داشته باشند. یکی از مهمترین ویژگی های آسانسور های آتش نشانی، سرعت بخشیدن به عملیات امداد رسانی نیروهای امدادگر به متصرفان گرفتار شده در طبقات هنگام حادثه و آتش سوزی است. بالاخص آن دسته از متصرفانی که به علت کهولت سن و یا ناتوانی و معلولیت جسمی توان واکنش سریع و یا استفاده از پلکان های اضطراری را ندارند. به همین منظور لازم است آسانسوری مخصوص در هنگام آتش سوزی در اختیار افراد آتش نشان قرار گرفته تا بتوانند با راندمان بیشتر عملیات تخیله افراد ساختمان را انجام دهند.جهت کنترل آسانسور توسط آتش نشانان، برای آن کلید آتش نشانی تعبیه می شود که در مواقع ضروری توسط آتش نشانان فعال شده و کنترل آسانسور فقط توسط آنها و از داخل کابین صورت گیرد و به سایر احضارها پاسخ داده نمی شود تا کارایی آسانسور با حذف توقف های غیر ضروری بیشتر گردد.
این ضابطه برای ساختمان هایی که از این پس ساخته می شوند (برابر نظر مهندس ناظر)اجرایی می باشد ( تاریخ اجرا ۰۱ / ۰۷ / ۹۶ ) و در خصوص سایر ساختمان هایی که قبل از این تاریخ پروانه ساخت خود را دریافت نموده اند و یا تغییر نقشه به هر دلیلی دارند. با توجه به شرایط معماری مورد نیاز برای اجرای این آسانسورها و تمهیدات ایمنی مربوط به آنها الزامی نمی باشد.
الزامات عمومی برای آسانسور های آتش نشانی در معماری ساختمان
- ساختمان هایی با اختلاف ارتفاع بیش از ۲۳ متر از سطح زمین باید دارای حداقل یک آسانسور آتش نشانی( با توان حمل یک برانکارد) باشند.
- ساختمان هایی با اختلاف ارتفاع بیش از ۴۰ متر از سطح زمین باید داری حداقل دو آسانسور آتش نشانی ( با حداقل توان حمل یک برانکارد در یکی از آن ها) باشند.
- یک آسانسور آتش نشانی باید دارای تمامی ضوابط مطرح شده در مباحث مقررات ملی ساختمان در خصوص آسانسور و چاه های مختص به آسانسور باشد.
- تصرفات درمانی، نگهداری سالمندان ، نگهداری از کودکان خردسال و دبستان ها ، میبایست حداقل یک آسانسور آتش نشانی با توان حمل یک برانکارد را داشته باشند.
- حداقل ابعاد مفید اتاق آسانسور آتش نشان با توان حمل برانکارد ، ۱۲۰۰در ۲۱۰۰ میلیمتر با حداقل بازشوی ۹,۰ متر است و حداقل بار اسمی ۱۰۰۰ کیلوگرم برای ظرفیت حمل آسانسور مورد نیاز است.
- یک آسانسور آتش نشانی بدون توانایی حمل برانکارد، آسانسوری تعریف می شود که قادر به حمل حداقل ۸ انسان، همچنین تحمل وزن ۶۳۰ کیلوگرم باشد و سایر الزامات مربوط به آسانسور آتش نشانی در این مبحث نیز باید در مورد آن صدق کند.
- حداکثر مسافت پیمایشی برای رسیدن به آسانسور آتش نشانی در هر طبقه نباید بیشتر ۳۰ متر پیمایشی باشد.( ملاک ، محاسبه فاصله از دور ترین نقطه در دسترس خروج تا درب آسانسور میباشد.)
- آسانسور آتش نشان باید به تمامی طبقات ساختمان دسترسی داشته باشد. مگر به تایید مقام قانونی که به نحو دیگری تصویبشده باشد.
- تمامی سیستم های اعلام حریق ساختمان باید به صورت اتوماتیک به مرکز هدایت آسانسور ها متصل بوده؛تا در صورت اعلام حریق ،کلیه آسانسورها به اجرای برنامه حریق از قبل تعریف شده بپردازند و از سرویس دهی عمومی خارج شوند.
- آسانسور آتش نشانی باید دارای یک سیستم مخابراتی توکار در داخل اتاق آسانسور باشد ، تا بتواند ارتباط مستقیم صوتی میان آتش نشانانی که در هنگام حریق از آن استفاده می کنند و پایانه ای که کنترل دستی آسانسور را در تراز تخلیه خروج بر عهده دارد بر قرار کند همچنین باید یک دستگاه مخابراتی نیز در اتاق موتور خانه آسانسور آتش نشان نیز موجود باشد.
- سیم کشی سیستم مخابراتی باید از درون چاه آسانسور آتش نشان صورت گرفته و دارای مقاومت حداقل دو ساعت در برابر حریق باشد.
- در هنگام بروز حادثه، در صورت قطع برق شهری آسانسور آتش نشانی باید دارای منبع تامین برق ثانویه ( ذخیره) باشد و سیستم آسانسور آتش نشان به صورت اتوماتیک به منبع تامین انرژی ثانویه متصل شود.( امکان کنترل دستی سیستم تغییر حالت برق از شهری به ژنراتور صرفا برای مقام مسئول سازمان آتش نشانی باید مهیا باشد)
- منبع برق ثانویه ( ذخیره) باید توان تامین انرژی الکتریکی، به مدت حداقل دو ساعت، برای کلیه تجهیزات آسانسور های آتش نشانی را داشته باشد.
- آسانسور آتش نشانی باید در داخل اتاق خود و همچنین در طبقات دارای چراغ هشدار نمایش دهنده اتصال آسانسوربه سیستم ذخیره انرژی ثانویه ( ذخیره) باشد.
- الزام است لابی آسانسورآتش نشانی دارای سیستم تهویه مخصوص به خود باشد تا در صورت نفوذ دود احتمالی توانایی تخلیه آن و جا گذاری هوای تازه را داشته باشد.
- اجرای لابی ویژه آسانسور آتش نشان که حداقل یک ساعت مقاوم در برابر حریق بوده و همچنین دودبند باشد در تمامی طبقات الزامی است.
- حداقل ابعاد لابی آسانسور آتش نشانی نباید کمتر از ابعاد اتاق آسانسور آتشنشانی باشدو باید امکان گردش برانکارد در آن در نظر گرفته شود.
- درب لابی آسانسور آتشنشان باید خود بسته شو و یا بسته شو به شکل اتوماتیک باشد و تمامی متعلقات آن نظیر چارچوب، قفل ،دستگیره و … نیز باید حداقل یک ساعت در برابر حریق مقاوم باشند.
- درب های لابی آسانسور آتشنشان باید در پاسخ به سیگنال ارسال شده از یک دتکتور دودی فعال شده و بسته شوند( این دتکتور میتواند در فضای مجاور خارج محیط فضای مقابل آسانسور نصب گردد.) همچنین درب های فضای مقابل آسانسور آتشنشان باید توانای بسته شدن در اثر عملکرد سیستم اعلام حریق ساختمان را نیز داشته باشند.
- جزئیات اجرایی ساختمان باید به نحوی باشد که از رسیدن آب به اجزای آسانسور آتشنشان جلوگیری شود.
- سیستم های مکانیکی و الکترونیکی آسانسور های آتش نشانی باید در زمان های مشخص مورد تعمیر و نگهداری قرار بگیرد و این سرویس ها باید در زمانی انجام بگیرند که ساختمان در حال تعطیلی است یا فعالیت کمی دارد.تعمیرات حداکثر طی ۲۴ ساعت پس از تعطیلی باید انجام شوند.
الزامات فنی و تاسیساتی آسانسور های آتش نشانی
- علائم راهنمای آسانسور آتش نشانی باید در ارتفاعی بیشتر از۱۴۰ سانتی متر نصب شوند و در هنگام حادثه به صورت چشمک زن و به رنگ قرمز درآیند واعلام هشدار نمایند. چراغ قرمز چشمک زن باید به گونه ای باشد که کاملا در دید استفاده کنندگان از لابی باشد و به وضوح، آسانسور خدمات رسان را از بقیه آسانسور های خارج از سرویس تمیز دهد.
- صفحه کلید آسانسور آتش نشانی شامل کلید قرار دادن آسانسور در وضعیت اضطرار در مدار باشد و همچنین دارای دو گزینه عادی و فراخانی باشد و کلید های الکتریکی باید در داخل کابین و خارج از کابین در تراز تخلیه خروج ( یا طبقه ای که قبلا از طرف مسئولین سازمان آتش نشانی تایید شده است)آسانسور های آتش نشانی قرار بگیرند و به وسیله چراغ قرمز رنگ قابل تشخیص و تمیز از سایر کلید ها باشندو در صورت نفوذ دود بتوانند خوانایی خود را حفظ کنند .این سویچ ها و روشنایی آنها باید متصل به برق اضطراری ساختمان بوده و در صورت اعلام حریق توسط شبکه اعلام حریق؛ باید به صورت چشمک زن قرمز در بیایند.
- آتش نشانان باید دسترسی مستقیم در تراز تخلیه خروج ساختمان( یا طبقه ای که قبلا از طرف مسئولین سازمان آتش نشانی تایید شده است) به آسانسور آتش نشانی داشته باشند و اختیار این آسانسور باید به واسطه کلیدی که در اختیار آتش نشانان است در کنترل اتش نشانان قرار بگیرد.
- آسانسور هایی که برای حریق در نظر گرفته شده اند باید دارای چاه مجزا بوده که توان تخلیه دود احتمالی در ان در نظر گرفته شده باشد وبه سیستم برقی مقاوم در برابر آتش برای مدت زمان حداقل دو ساعت مجهز باشند.
- چاه آسانسور آتش نشانی باید از سایر چاه های آسانسور دیگر مجزا شده باشد به گونه ای که در صورت وجود یک چاه مشترک باید جداره ای مقاوم در برابر اتش ( حداقل معادل دو ساعت) در بین چاه مخصوص به آسانسور آتش نشان و چاه های دیگر تعبیه شود ؛ و بدین صورت چاه مشترک را به دو چاه مجزا تقسیم کنند و یا کل چاه مشترک پیرو ضوابط چاه آسانسور آتش نشانی طراحی گردد.
- آسانسور های آتش نشانی نمی توانند دارای چاه های شیشه ای و چاه شیشه ای لمینیت شده باشند و همچنین در جداره آنهانمی شود از مصالحی استفاده شود که کمتر از دو ساعت در برابر حریق مقاوم باشند .
- چاه آسانسور آتش نشانی باید در زمان دریافت خبر حریق نشانی توسط چراغ هایی باقاب های مقاوم در برابر گرما روشن و تا پایان ماموریت آتشنشانان روشن بماند.
- با شروع از کف چاه، در هر پنج متر چاه آسانسور باید نور پردازی شود، روشنی چاه آسانسور آتش نشانی باید به سیستم اضطراری تغذیه نیز متصل شود. تنها سیم کشی روشنایی چاه آسانسور میتواند در داخل چاه آسانسور باشد.
- جداره داخلی اتاق آسانسور آتش نشانی باید کاملا صاف ،مسطح و بدون برجستگی و یا فرو رفتگی باشند و حمل برانکارد در آن ها بدون مزاحمت صورت گیرد .
- داخل چاه های آسانسور آتش نشانی باید فن فشار مثبت وجود داشته باشد تا چاه آسانسور آتش نشانی در هنگام آتش سوزی و نفوذ دود احتمالی با تامین هوای تازه در اتاق آسانسور ها با مشکل مواجه نشود.
- لازم است تا موتور خانه آسانسور آتش نشانی دارای تجهیزات دتکتور واطفای حریق دستی و اتوماتیک باشند و ادوات مذکور صرفا مختص اطفا تجهیزات موتور خانه آسانسور باشند.
- آسانسور های آتش نشانی در هنگام رسیدن به تراز طبقات در زمان حریق باید صدای هشداری حداقل معادل ۷۵ دسی بل تولید کنند.
- وجود هرگونه کانال تاسیساتی و یا برقی متفرقه در چاه آسانسور های آتش نشانی ممنوع می باشد(تنها سیم کشی روشنایی چاه آسانسور میتواند در داخل چاه آسانسور باشد).
- باید وزنه تعادل آسانسور آتش نشانی و همچنین کابین آسانسور آتش نشانی در یک چاه باشند.
- تجهیزات برق داخل چاه وروی کابین آسانسورهای آتشنشانی، واقع در محدوده یک متری هر دیوار دارای درب –باید در برابر چکیدن وپاشیدن آبم حافظت شده و یا براساس استاندارد ۳۳۵۲۰:۱۰۰۱EN ،حداقل با درجه حفاظتی ۳IPX محافظت شود.
- هرگونه تجهیزات الکتریکی واقع درپایین تراز ارتفاع یک متری کف چاهک آسانسور باید با درجه حفاظتی۳۶IP محافظت شوند. پریز و پایین ترین چراغ روشنایی چاه آسانسور آتشنشانی نیز باید حداقل در فاصله نیم متری ازکف چاه آسانسور آتش نشانی قرار گیرد.
- برای جلوگیری از رسیدن سطح آب، در چاهک به تجهیزاتی که می تواند به نقص در عملکرد آسانسور آتش نشانی منجر شود باید وسیله ای برای تخلیه آب تعبیه گردد.
- یک دریچه اضطراری با ابعاد حداقل ۵/۰ متر در ۷/۰ متر باید در روی کابین تعبیه شود. برای کابین های باظرفیت اسمی ۶۳۰ کیلوگرم،ابعاد دریچه باید حداقل ۵/۰ متر در ۶/۰ متر باشد.
- تهیه و تعبیه کلیه وسایل نجات از کابین آسانسور آتش نشانی و وسایل مورد نیاز برای نجات از چاه آسانسور آتش نشانی مطابق با دستورات ضمیمه تصویری این دستور العمل، در داخل و خارج از اتاق آسانسور و چاه آسانسور اجباری است.
