استاندارد آسانسور
استاندارد آسانسور
حدود ده سال از اجباری شدن استاندارد آسانسور می گذرد،با این حال – متاسفانه – به علت آگاهی نداشتن نصابان آسانسور از قوانین استاندارد و عدم استفاده از مدیر فنی آشنا با ضوابط استاندارد ملی و کنترل کیفیت ، هنوز شاهد اشتباهات و عدم انطباق های زیادی در مراحل نصب بازرسی آسانسور هستیم. یکی از این موارد عدم رعایت الزامات چاه آسانسور است که در بند مرتبط استاندارد ملی ایران به شماره ۱-۶۳۰۳ به شرح زیر پرداخته است:
– چاه و چاهک آسانسور
با استناد به بند ۳-۱۲ و ۳-۱۳ استاندارد ۱-۶۳۰۳ مقررات ساختمان ونصب آسانسور های الکتریکی:
- چاه آسانسور : فضایی که در آن کابین و وزنه تعادل ( در صورت وجود ) حرکت می کند. این فضا به کف چاهک ، دیوارهاو سقف محدود می شود.
- چاهک آسانسور: قسمتی از چاه است که در زیر پایین‌ترین طبقه آسانسور واقع است. در بند ۵ استاندارد ۱-۶۳۰۳ مقررات ساختمان و نصب آسانسورهای برقی، الزامات استاندارد چاه آسانسور ذکر شده است. مهمترین عدم انطباق هایی که در این بخش مشاهده می شود شامل:
۱- استفاده از پوشش نامناسب در دیواره چاه آسانسور: در بعضی موارد از مواد گرد وغبارزا استفاده می شود و یا سقف چاه آسانسور دارای پوشش با مواد اشتعال زا باقیمانده در مرحله بتن ریزی ساختمان است. لازم به ذکر است که در بند ۵-۳ استاندارد تصریح شده که دیواره ها و کف و سقف چاه باید دارای شرایط زیر باشند:
الف- از مواد نسوز و با دوامی ساخته شوند که عامل گرد وغبار نباشند.
ب- دارای پایداری مکانیکی کافی باشند.
۲- وجودحفره و روزنه درپوشش دیواره چاه کف و سقف : طبق بند ۵-۲-۱ استاندارد ۱-۶۳۰۳ ، هر چاه (آسانسور) باید دیواره های بدون روزنه کف و سقف ،مطابق با تعریف بند ۵-۳، باشد.
– چاه های باز مجاز شامل:
▪الف- محل نصب درهای طبقات
▪ب- محل نصب درهای بازرسی و اضطراری چاه و دریچه های بازدید
▪ج- دریچه های خروج گاز و دود در هنگام آتش سوزی
▪ت- دریچه های تهویه
▪ث- سوراخ های باز دائمی بین چاه و موتورخانه یا اطاق های فلکه
– همچنین دربند ۵-۴-۲ استاندارد ذکر گردیده است: همه‌ی مجموعه درهای طبقات و دیواره یا بخشی از دیواره ها که درسمت ورودی کابین قرار می گیرند بجز ناحیه‌ای که درب عمل می کند، باید بدون روزنه باشند.
– لازم به ذکر است که دیواره چاه حتی نباید یک روزنه به قطر ۱ میلیمتر داشته باشد.
۳ – ناهمواری کف چاهک آسانسور :در بند ۵-۷-۳-۱ استاندارد۱-۶۳۰۳ ذکر گردیده است که چاهک پایین‌ترین قسمت چاه است که کف آن بایدصاف و تقریباً تزار باشد ، به استنثا نقاطی که ضربه گیرها و پایه ریل ها و وسایل مکش آب نصب شده اند
۴ – استفاده از کلید قارچی که فاقد شرایط استاندارد نیست: در اکثر موارد نصابان در انتخاب محل این کلید ایمنی اشتباه می کنند و امکان دسترسی آسان از داخل یا خارج چاهک به این کلید وجود ندارد و همچنین بعضی از نصابان از کلید های خارج از استاندارد استفاده می کنند.
– براساس بند ۵ -۷-۳-۴ استاندارد ، رعایت موارد زیر در چاهک الزامی است:
– کلیدی که برای باز شدن در چاهک جهت توقف و نگهداشتن آسانسور است در دسترس باشد، و از نظر ایمنی، حالت روشن و خاموش کلید باید مشخص باشد و نیز طبق بند ۱۵-۷ استاندارد ۱-۶۳۰۳ کلید قارچی باید نزدیک باشد یا روی کلید توقف در چاهک باید کلمه توقف (STOP ) در جایی نصب شود که احتمال بروز خطا در هنگام استفاده رخ ندهد.
۵ – نصب سیم ها و لوله های غیر مرتبط اضافی در چاه آسانسور: متاسفانه بعضی از نصابان ناآگاهانه اعتقاد دارند که لوله مانند هواکش (تهویه هوا) جهت استفاده در چاه ممنوع نیست. دربند۵-۸ ذکر شده است که استفاده از اینگونه لوله ها در چاه آسانسور ، مغایر با استاندا رد ۱-۶۳۰۳ است.
– براساس بند ۵-۸ چاه آسانسور باید کاربرد انحصاری برای آسانسور داشته باشد..
– بند ۵- ۸ کاربرد انحصاری چاه آسانسور :
– فضای چاه آسانسور باید تنها برای آسانسور باشد و نباید حاوی کابل‌ها و ابزار و چیزهای دیگر باشد، مگر برای خود آسانسور. اما چاه ممکن است دارای سیستم گرمایش خاص خود باشد، این گرمایش نباید بطور مستقیم از آب داغ و بخار تامین شود . همچنین هر گونه ابزار کنترل و تعدیل باید بیرون از چاه قرار گیرد.
۶ – نصب چراغ های تونلی جهت روشنایی چاه آسانسور : به علت عدم آگاهی در نصب مکان چراغ های تونلی، اکثر نصابان اولین و آخرین چراغ تونلی در فاصله ۰/۵ متری از کف چاهک و ۰/۵ متری از سقف چاه آسانسور نصب نمی کنند . دربند ۵-۹ به صراحت در مورد چنین ذکر شده است :
– چاه باید به روشنایی دائمی الکتریکی مجهز باشد، بطوریکه در زمان تعمیرات یا سرویس، حتی زمانی که همه درها بسته اند روشن باشد. این روشنایی باید توسط یک لامپ در حداکثر نیم متر از بالاترین و پایین ترین نقاط چاه و در میان چاه نیز حداکثر هر ۷ متر یک لامپ، به شرط آنکه این تعداد لامپ روشنایی کافی را ایجاد نمایند، تامین گردد.
۷ – عدم تامین روشنایی چراغ تونلی به صورت مستقل از کلید اصلی آسانسور( کلید صفر و یک جعبه سه فاز): در بندهای ۱۳- ۴-۱ و ۱۳-۶-۱ استاندارد۱-۶۳۰۳ بیان شده است :
– بند ۱-۴-۱۳:در موتورخانه ها، برای هر آسانسور باید یک کلید اصلی موجودباشد. این عمل نباید تغذیه مدارهای زیررا قطع نماید:
الف- روشنایی کابین
ب- پریز نصب شده روی سقف کابین
– روشنایی موتورخانه
ت- پریز موتورخانه
ث- روشنایی چاه آسانسور
ج- زنگ اخبار
– و طبق بند ۱۳-۶-۱: تغذیه چراغ های تونلی باید از تغذیه سیستم محرکه مستقل باشد و یا قبل از کلید صفر و یک جعبه سه فاز قرارگیرد:
– تغذیه برق روشنایی کابین، چاه و اطاق‌های فلکه‌ها و موتورخانه باید از تغذیه سیستم محرکه مستقل باشند. این عمل می تواند یا به وسیله یک مدار جداگانه و یا از طریق اتصال به خط تغذیه سیستم محرکه قبل از ورود به کلید اصلی انجام گیرد.
اشتباهات و عدم تطابق های رایج درنصب دربها ی آسانسور:
پنج مورد عدم انطباقی که در بازرسی آسانسور وجود دارد :
۱- درهای آسانسور:
با توجه به این که درهای آسانسور کاملاً مشخص و واضح هستند در بند ۳ استاندارد ۱-۶۳۰۳ تعاریف و اصطلاحات خاصی در مورد درها نشده است. در هر حال اکثر درها استفاده شده در ایران معمولاً از دونوع لولایی و اتوماتیک است.
در استاندارد ۱-۶۳۰۳ مقررات ساختمان ونصب آسانسور های برقی الزامات درهای کابین آسانسور بند۷عنوان شده است که مهمترین عدم انطباق هایی که در این قسمت مشاهده می شود:
الف : تغییر شکل یافتن دربهای آسانسور: دربند ۷-۲-۱ در استاندارد به صراحت نوشته شده است درها و چهارچوب ها باید طوری ساخته شوند تا به مرور زمان تغییر شکل ندهند . بنابراین باید درها ساخته شده فلزی از فلزی باشند که دارای مقاومت مکانیکی کافی باشند که دربند۷-۲-۲ ( آزمون عملکردی) نحوه آزمون مقاومت مکانیکی درها به شرح زیر است:
درها به همراه قفلشان باید دارای مقاومت مکانیکی کافی باشند، بطوریکه در برابر نیروی عمودی معادل ۳۰۰ نیوتن در هر نقطه ای از پانل ها در ناحیه ای به مساحت ۵ سانتی متر به شکل دایره یا مربع ، از هر دو طرف بدان وارد می آید باید:
– الف- بدون تغییر شکل دائمی مقاومت کنند.
-ب- بدون تغییر شکل الاستیک بیش از ۱۵ میلی متر مقاومت کنند.
-ج- بعد از اعمال چنین نیرویی بطور مطلوبی کار کنند.
۲ – استفاده از شیشه های غیر استاندارد در درب های آسانسور : بعضی از نصابان از شیشه های معمولی برای درب های آسانسور استفاده می کنند. طبق بند ۷-۲-۱ استاندارد۱-۶۳۰۳ :
▪ بکارگیری شیشه مسلح (شیشه سیم دار)با مواد پلاستیکی تنها به منظور رویت طبق بند ۷-۶-۲-۲ مجاز می باشد و در بند۷-۶-۲-۲ به تشریح بند ۷-۲-۱ چنین نوشته است:
– یک یا چند قسمت از سطح درب ، باید با نظر گرفتن موارد زیر شفاف باشد تا نور را از خود عبور دهد.
– دارای مقاومت مکانیکی کافی بند ۷-۲-۲ باشد.
– دارای ضخامت حداقل ۶میلی متر باشد.
– حداقل سطح شیشه خور برای هر درب طبقه ۰/۰۱۵ متر مربع باشد به طوریکه مساحت قسمت شفاف حداقل ۰/۰۱ متر مربع باشد.
– با پهنای حداقل ۶۰ میلی متر و حداکثر ۱۵۰ میلی متر می باشد لبه پایینی بخش های شفاف که پهن تر از۸۰ میلی متر است، باید حداقل یک متر بالاتر باشد.
۳ – عدم حفاظت عملکردی درب های آسانسور : بیشترین مشکلی که این عدم انطباق‌ها دارد برای استفادکنندگان است. در چند بند استاندارد۱-۶۳۰۳ حفاظت درهای آسانسور اعم از لولایی واتوماتیک تشریح شده است. دربند ۷-۵-۱ کلیات این موضوعات به شرح زیر بیان شده است:
طراحی درها باید به گونه ای باشد تا خطر ایجاد جراحت با آسیب دیدگی ناشی از گیر کردن بین در را تا حد امکان کاهش دهد. بند ۷-۵-۲ در مورد طراحی درهای خودکار مجهز به نیروی محرکه (اتوماتیک و نیمه اتوماتیک) به عنوان تیتر آمده که متن در بند ۷-۵-۲-۱ آمده است : طراحی این نوع در، باید طوری باشد تا آسیب دیدگی اشخاص به علت برخورد به در تا حد امکان کاهش یابد . شرایط و الزامات زیر باید برآورده شود:
-۷-۵-۲-۱-۱ نباید نیرویی بیش از ۱۵۰ نیوتن جهت جلوگیری ازبسته شدن در لازم باشد، این اندازه گیری در یک سوم ابتدای حرکت درب انجام نمی گردد.
-۷-۵-۲-۱-۱-۲ انرژی جنبشی درب طبقه وقطعات مکانیکی نصب شده بر آن ، باسرعت میانگین بسته شدن، اندازه گیری و محاسبه شدن ، اندازه گیری و محاسبه شود و نباید از۶ ژول بیشتر شود.
-ایمنی که اکثر نصابان از آن ساده می گذرند عدم استفاده از دگمه اوپن درب(DO) است در بند های ۷-۵-۳-۱-۱-۳ الزام استفاده وشرایط نصب این دگمه حساس به شرح زیر گفته شده است:
– الف- این وسیله حفاظتی می تواند در، درب کابین تعبیه شود.
– ب- عملکرد این وسیله در۵۰ میلی متر انتهای مسیر حرکت ضرورتی ندارد.
– در قسمت ج این بند به صورت آزمون عملکردی بیان شده است که بعضی از نصابان به دلیل عدم آگاهی شان از تست بازرس تعجب میکنند و در هنگام آزمون بازرسی جبهه گیری می کنند به شرح زیر است:
-ج- در حالتی که سیستم این وسیله حفاظتی پس از مدت زمانی آن را غیر فعال می سازد تا به طریقی رفع مانع شود، انرژ ی تعریف شده در بالا نباید از ۴ ژول بیشتر شود.
۴ – عدم روشنایی مقابل درها طبقات: در بند ۷-۶ روشنایی مقابل، چه از لحاظ شدت و چه از لحاظ جهت ها باتیتر روشنایی موضعی و چراغ های سیگنال چنین ذکرشده است :
شدت روشنایی طبیعی ویا مصنوعی طبقه در نزدیکی درب کف آن باید حداقل ۵۰ لوکس باشد به طوریکه حتی اگر چراغ آسانسور خراب شد، وقتی استفاده کننده درب طبقه را باز می کند، بتواند به راحتی هرچه در جلویش قراردارد، را تشخیص دهد.
۵ – اشتباه درنصب علامت دگمه های بازکننده مجدد درب (door open)و بستن مجدد درب(door close) :
▪در بند ۱۵- ۲-۳-۲ در قسمت های ب و پ علایم دگمه های DO, DC به وضوح نمایش داده شده است:
-ب: برای دگمه بازکننده مجدد درب (درصورت وجود نشانه )
-پ: برای دگمه بستن مجدد درب ( در صورت وجود نشانه )
کابین های آسانسور :
رایج ترین عدم انطباق هایی که در بازرسی درقسمت کابین های آسانسور مشاهده می شود :
در استاندارد ۱-۶۳۰۳ قسمت تعاریف و اصطلاحات (بند۳) از بند۳-۲۳ تا ۳-۲۷ به تعریف کابین و متعلقات آن به شرح زیر پرداخته است:
- کابین (اتاقک) آسانسور: بخشی از آسانسور که شبیه اتاقک بوده و مسافران و یا بار ، در داخل آن قرار گرفته و جابه جا می شوند.
- قاب یا یوک : کادری فلزی است که کابین یا وزنه های تعادل از طریق آ ن به سیستم تعلیق متصل می گردد. این قاب می تواند با دیوارهای کابین یک پارچه باشد.
- محافظ یا سینی پاخور : صفحه قایم مسطح با لبه شیب داری است که در آستانه درب طبقه یاورودی به کابین نصب می شود.
- مساحت مفید کابین: اندازه سطح مقطع کابین که در ارتفاع یک متری از کف کابین بدون در نظر گرفتن اشغال می کنند اندازه گیری می شود. در صورتی که کابین بدون در باشد ، محفظه ای به عمق ۰/۱ متر در جلوی آستانه هر کابین از مساحت مفید حذف می شود.
- مسافر: هر شخص که با آسانسور جابه جا می شود
اشتباه اول: اشتباه درتعیین ظرفیت کابین :
الزامات درنصب کابین آسانسور در بند ۸ استاندار۱- ۶۳۰۳ به شرح زیر آمده است:
طبق بند ۸-۲-۴، تعداد مسافران را می توان یا از تقسیم بار اسمی (ظرفیت) بر عدد ۷۵ و گرد کردن نتیجه به پایین ترین عدد صحیح بدست آورد و یا به کمک جدول بدست آورد. هر کدام از این دو محاسبه که کوچکترین رقم رابدهند ، ملاک انتخاب تعداد مسافرین می باشد و همچنین نحوه اندازه گیری طبق بند۳ -۲۶ به شرح زیر است:
سطح مقطع کابین، در ارتفاع یک متری از کف کابین بدون در نظر گرفتن فضایی که دستگیره ها اشغال می کنند اندازه گیری می شود.
جدول محاسبه تعداد مسافران
| حداقل مساحت مفید کابین متر مربع | تعداد مسافران | حداقل مساحت مفید کابین متر مربع | تعداد مسافران |
| ۰.۲۸ ۰.۴۹ ۰.۶۰ ۰.۷۹ ۰.۹۸ ۱.۱۷ ۱.۳۱ ۱.۴۵ ۱.۵۹ ۱.۷۳ |
۱ ۲ ۳ ۴ ۵ ۶ ۷ ۸ ۹ ۱۰ |
۱.۸۷ ۲.۱۰ ۲.۱۵ ۲.۲۹ ۲.۴۳ ۲.۵۷ ۲.۷۱ ۲.۸۵ ۲.۹۹ ۳.۱۳ |
۱۱ ۱۲ ۱۳ ۱۴ ۱۵ ۱۶ ۱۷ ۱۸ ۱۹ ۲۰ |
نکته: بیش از ۲۰ مسافر، به ازاء هرمسافر ۰/۱۱۵ متر مربع به سطح کابین افزوده می شود.
اشتباه دوم: استفاده از سینی پاخور فاقد استاندارد که معمولا کابین سازان و نصابان به علت عدم آگاهی از بند استاندارد۱-۶۳۰۳ از سینی با ارتفاع کمتر از ۷۵ سانتی متر استفاده و نصب می نمایند؛
بند ۴-۸ که با تیتر محافظ پا شروع شده است شامل الزامات زیر است:
- ۱-۴-۸ سرتاسر عرض آستانه ورودی کابین باید مجهز به صفحه محافظ پنجه پا باشد، مقطع این صفحه باید بوسیله پخی با زاویه ۶۰ درجه نسبت به سطح افق به سمت پایین امتداد یابد تصویر این پخ روی صفحه افقی نباید کمتر از۲۰ میلیمتر باشد.
- ۲-۴-۸ ارتفاع قسمت عمودی صفحه محافظ پنجه پا باید حداقل ۰/۷۵ متر باشد
اشتباه سوم: عدم رعایت ۳ بند از بندها مربوط به درهای کابین : بند ۸-۶ استاندارد، با تیتر درب های کابین آغاز شده است که ۳ بند نامبرده فوق به شرح زیر است:
- ۸-۶-۱ درب های کابین باید بدون روزنه باشند.
- ۸-۶-۲ وقتی درب های کابین بسته هستند ، کلیه ورودی های کابین بجز فواصل می باید مسدود گردد.
- ۸-۶-۳ درهنگام بسته بودن در کابین ، درز بین لته درها یا بین پایین لته درها و ستون های جانبی ، نعل سردر یا چهارچوپ آستانه ها، باید تا حد امکان کوچک باشد.
اشتباه چهارم: عدم رعایت حفاظت عملکرد درهای داخل کابین: اهمیت ایمنی این موضوع به این خاطر است که حفاظت درها ی کابین ارتباط مستقیم با استفاده کنندگان آسانسور دارد که در بعضی موارد نیرو و سرعت بسته شدن درها بیش از حد تعیین شده است . در بند ۸-۷ مواردی به شرح زیر می باشد:
- ۸–۷-۱ کلیات: درب ها و متعلقات آن باید طوری طراحی شوند که صدمات ناشی از فشرده شدن بخشی از بدن شخص ، لباس و یا اشیا دیگری که بین آنها گیر می کند را به حداقل کاهش دهند. برای جلوگیری از احتمال بریدگی در حین حرکت درهای کشویی خودکار ، سطح سمت کابین درها نباید سوراخ یا بر آمدگی بیش از ۳ میلی متر باشد.
- ۸-۷-۲ درهای مجهز به نیروی محرکه : این نوع درها باید طوری طراحی شوند که آسیب دیدگی شخص ناشی از ضربه لنگه در حداقل باشد:
- به این منظور شرایط زیر باید فراهم شود:
▪۸-۷-۲-۱ دربهای کشویی افقی : باید توجه به اینکه اکثر دربها به کار رفته در آسانسور دربهای خودکار است در این به بندهای مربوط به آن می پردازیم:
- ۸–۷-۲-۱-۱ دربهای خودکار:
▪۸-۷-۲-۱-۱-۱ نیروی لازم جهت جلوگیری از بسته شدن درب نباید از ۱۵۰ نیوتن بیشتر باشد . این نیرو نباید در یک سوم اول مسیر حرکت درب اندازه گیری شود.
▪۸-۷-۲-۱-۱-۲ انرژی جنبشی درب کابین و اجزا مکانیکی که به صورت صلب به درب متصل باشند در متوسط سرعت بسته شدن درب محاسبه و اندازه گیری شده نباید از ۱۰ ژول بیشتر باشد.
▪۸-۷- ۲-۱-۱-۳ چنانچه درب هنگام بسته شدن ، به شخص در حال عبور از آستانه ضربه زده. یا در حال ضربه زدن باشد یک وسیله حساس حفاظتی می بایست . به طور خودکار درب را دوباره باز کند:
- الف- این وسیله حفاظتی را می توان در ۵۰ میلی متر آخر طول مسیر حرکت هر لنگه درب بی اثر نمود.
- ب- در صورت وجود سیستمی که پس از مدت زمان مشخص، وسیله حفاظتی حساس را بی اثر می کند، برای برطرف کردن موانع که در هنگام بسته شدن مقاومت می‌کند. انرژی جنبشی تعریف شده در فوق ، هنگام حرکت با وسیله حفاظتی خنثی نباید بیش از ۴ ژول باشد.
▪۷-۵-۲-۱-۲ درهایی که در هنگام بسته شدن تحت کنترل دائمی مصرف کننده می باشد (مثلاً با فشار دگمه) اگر انرژی جنبشی محاسبه شده از ۱۰ ژول بیشتر شود ، سرعت میانگین سریعترین لته باید کمتر از ۰/۳ متر بر ثانیه باشد.
اشتباه پنجم : روشنایی نامناسب در کابین آسانسور به علت عدم رعایت نصب تعداد لامپ های استفاده شده به هنگام استفاده ازلامپ های التهابی در کابین : علت این امر به خاطر عدم آگاهی نصابان از بند۱۷-۸ به شرح زیر است:
- ۸-۱۷-۱ کابین باید مجهز به روشنایی الکتریکی باشد بطوریکه روشنایی آزاد دائماً فراهم نماید. شدت روشنایی باید به اندازه ۵۰ لوکس در محل کلید های فرمان داخل کابین و کف کابین باشد.
- ۸-۱۷-۲ در صورتیکه روشنایی با لامپهای التهابی تامین گردد ، باید دست کم از دولامپ به طور موازی متصل شده اند ، استفاده گردد .
اشتباه ششم : استفاده از چراغ اضطراری که منبع غیر خودکار تامین می کنند در زمان قطع برق این چراغ روشن نمی ماند.
بند ۸-۱۷-۳:
- وجود یک منبع برق اضطراری که بطور خودکار قابل شارژ بوده ودر هنگام قطع برق حداقل یک لامپ یک واتی را به مدت یک ساعت روشن نگه دارد ضروری است.
- این منبع برق باید بطور خودکار در هنگام قطع برق روشنایی را تامین نماید.
اشتباه هفتم: استفاده از مهار غیر صحیح و غیر سراسری جهت حفاظت وزنه ها ی تعادل : طبق بند ۸-۱۸-۱-الف استاندارد ملی ایران مهار وزنه تعادل برای آسانسور ۱ متر بر ثانیه به بالا باید یک چهارچوب یاشبکه از وزنه ها حفاظت کند.
موتورخانه:
در بند ۳ (بند تعاریف و اصلاحات )استاندارد۱-۶۳۰۳ برای قطعات و موتورخانه و در بند های ۳-۱۸ و ۳-۲۹ به شرح زیر آمده است:
۳-۱۸ سیستم محرکه اسانسور:
سیستمی است شامل موتوری که آسانسور را به حرکت در آورده و یا از حرکت باز می دارد.
۳-۲۹ موتورخانه:
اتاقی است که ماشین یا ماشینهای سیستم محرکه و یا تجهیزات مربوطه در آن قرار دارند، الزامات موتورخانه آسانسور دربند ۶ استاندارد آسانسور ذکر شده است و در جاهایی در مورد روشنایی و پریز های موتورخانه الزامات مطرح بوده بعضی از شرایط به بندهای ۱۴ و ۱۶ استاندارد۱-۶۳۰۳ استاندارد (مقررات ایمنی ساختمان و نصب اسانسور قسمت اول- آسانسورهای برقی) ارجاع شده است.
رایج ترین عدم انطباق های ایجاد شده در موتورخانه:
یک – استفاده از نردبان غیر ثابت و عدم استفاده از محافظ نردبان : با استناد به بند ۶-۲-۲ :
به طور کلی بهتر است دسترسی اشخاص به موتورخانه و محل فلکه ها از طریق پله ها انجام گیرد و چنانچه نصب راه پله امکان پذیر نباشد . استفاده از نردبان تحت شرایط زیر ضروری می باشد:
- الف- در معرض خطر لغزش و واژگون نباشد.
- ب- در موقع قرار گرفتن در محل زاویه‌ای بین ۷۰ و ۷۶ درجه با افق داشته باشند ، مگر اینکه بصورت ثابت بوده و ارتفاعشان از ۱/۵ متر کمتر است.
- پ- باید منحصراً بمنظور چنین استفاده‌ای بوده و همواره در مجاورت محل دسترسی نگهداری شوند، پیش بینی های لازم به این منظور ضروری می باشد.
- ت- نزدیک به انتهای نردبان باید یک یا جند دستگیره که به‌سهولت قابل دسترسی باشند، قرار گیرند.
- ث- پیش بینی نقاط اتصال قبل از گذاشتن نردبان باید صورت گیرد.
- و همچنین بعضی از بازرسان با اسنتاد به استانداردهای پله ایمنی معتقد ند که پهنای پله نردبان حداقل باید ۱۵ سانتی متر باشد.
دو : استفاده از مواد لغزنده :
باید کف اتاق ها (موتورخانه) از مواد غیر لغزنده ساخته شده باشد.
مهمترین عدم تطابق هایی که در موتورخانه آسانسور در بازرسی فنی مشاهده می شود عدم رعایت فواصل و ابعاد موتورخانه است و این مسئله به علت عدم تهیه نقشه و محاسبات آسانسور پیش از نصب است و با توجه به اینکه این مسئله قابل رفع نیست منجر ارجاع پرونده به کمیته فنی می باشد و این باعث می شود که تایید آسانسور در صورت تایید کمیته فنی یک تا دو ماه طول بکشد. درصورت عدم تایید کمیته فنی منجر به ایجاد تعییرات در موتورخانه وبعضا تخریب آن می شود.
سه : عدم رعایت فاصله ۷۰ سانتی متری جلو ی تابلو فرمان : طبق بند ۶-۳-۲-۱ در قسمت الف رعایت شرایط زیر الزامی است :
فضای جلوی تابلوهای کنترل و کابینت ها:
این فضا مطابق زیر تعریف می شود:
عمق فاصله اندازه گیری شده از سطح خارجی کابینت ها و پانل ها حداقل ۰/۷ متر باشد. این فاصله از محل جلوترین بر آمدگی ( مانند دستگیره ها) ، به ۰/۶ متر تقلیل می یابد. پهنا باید به اندازه پهنا ی کامل کابینت و یا ۰/۵ متر ( هرکدام بیشتراست) باشد.
لازم به ذکر است در صورتی که امکان تامین شرایط فوق نبود شرکت نصاب ملزم به ارائه عکس و نقشه جهت ارجاع پرونده به کمیته فنی می باشد.
چهار – عدم تامین فضای ۰/۵×۰/۶ متر مربع جهت سرویس کاری آسانسور : نصابان طبق قسمت های ب و پ بند ۶-۳-۲-۱ استاندارد ۱-۶۳۰۳ تامین فضا های زیر الزامی است :
ب – پیش بینی فضایی در موتورخانه که ابعاد حداقل ۰/۵ ×۰/۶ متر به منظور سرویس و بازدید قسمت های متحرک در نقاطی که ضرورت دارد، و در صورت نیاز راه اندازی اضطرار ی از آنجا صورت می گیرد
پ – راه های دستیابی به این فضا ها باید حداقل دارای پهنای ۰/۶ متر باشند و در جاهایی که بخشهای متحرک ندارد، این مقدار به ۰/۴ متر کاهش می یابد.
به علت ارجاع بالای پرونده ها به کمیته فنی آسانسور ، کمیته برای بندهای فوق با تبصره به شرح زیر تخفیف قایل شد:
در صورتی که گاورنر مجهز به حفاظ مناسب ودائم با ارتفاع حداکثر ۵۰ سانتی متر باشد کلیه ابعاد دسترسی می تواند ۳۰×۳۰ سانتی متر کاهش یابد.
پنج-عدم رعایت ارتفاع ۱۸۰ سانتی‌متری سقف موتورخانه: اهمیت این موضوع این است که پس از اجرای ساختمان قابل رفع نیست . طبق ۶-۳-۲-۲ باید فًاصله سکو تا سقف موتورخانه باید حداقل ۱۸۰ سانتی متر باشد:
در محل های تردد و کارکردن(موتورخانه) ، ارتفاع ناحیه باز نباید از۱/۸ متر بیشتر باشد، این ارتفاع از سطح زیرین نقاط پل های سقف تا نقاط زیر اندازه گیری میشود:
- الف- کف منطقه در دسترس
- ب- کف منطقه کارکرد
لازم به ذکر است که کمیته فنی در یک سال اخیر ارتفاع سقف هایی که زیر ۱۷۰سانتی متر باشند را قابل مطرح شدن در کمیته فنی نمی دانند و بازرس باید دستور تخریب را بدهد .
ششمین ، هفتمین و هشتمین عدم تطابق رایج موتورخانه، سه اشتباه در نصب درب های موتورخانه است که معمولاً بسیار زیاد در بازرسی اسانسور از نصب درهای موتورخانه دیده می شود.
شش : عدم رعایت ابعاد ۱۸۰×۶۰ سانتی متر درب موتورخانه
هفت : عدم رعایت جهت بازشدن درب موتورخانه : در بند ۶-۳- ذکر شده که درب موتورخانه نباید به طرف داخل باز شود.
طبق ۶-۳-۳-۱استاندارد ۱-۶۳۰۳ رعایت موارد زیر الزامی است :
درهای ورودی موتورخانه آسانسور باید حداقل ۰/۶ متر عرض و ۱/۸ مترارتفاع داشته باشند و به طرف داخل باز شوند.
هشت : استفاده از قفل نامناسب برای درب : در نصب قفل درب موتورخانه رعایت بند های ۶-۳-۳-۳ و ۶-۴
۳-۳ الزامی است .
۶-۳-۳-۳
- درها و دریچه های موتورخانه باید مجهز به قفل هایی باشند که دارای یک کلید بوده و بدون کلید از درون موتورخانه باز نشوند. قفل دریچه ها یی که برای دسترسی به وسایل هستند ، ممکن است از داخل قفل شوند.
- ۶-۴-۳-۳ درها ودریچه ها باید مجهز به قفل هایی باشند که دارای یک کلید بوده و ازدرون بدون استفاده ازکلید باز شوند.
نه: عدم نصب کلید مستقل جهت روشنایی موتورخانه : در بعضی موارد به علت سهل انگاری روشنایی موتورخانه را مستقیماً از داخل جعبه سه فاز تامین می کنند.
طبق بند ۶-۳-۶ :
موتورخانه باید مجهز به روشنایی الکتریکی دائمی باشد، که حداقل بتواند با شدت ۲۰۰ لوکس نسبت به کف، روشنایی مناسب را تامین نماید. منبع تغذیه این روشنایی باید با بند ۱۳-۶-۱ مطابقت نماید.
ده : با وجود اینکه کلید مستقل جهت روشنایی موتورخانه تعبیه می شود ولی به علت عدم آگاهی نصابان آسانسور تامین برق کلید روشنایی موتورخانه مستقل از کلید صفر و یک جعبه نمی باشد . با استناد به بند ۱۳-۶-۱ :
تغدیه برق روشنایی کابین، چاه و اطاق های فلکه های موتورخانه باید از تغذیه سیستم محرکه مستقل باشند. این عمل می تواند یا بوسیله یک مدار جداگانه و یا از طریق اتصال به خط تغذیه سیستم محرکه قبل از ورود به کلید اصلی موضوع ۱۳-۴ انجام گیرد.
بند۱۴-۳ به شرح زیر است:
در موتورخانه ها، برای هر آسانسور باید یک کلید اصلی موجود باشد. این کلید نباید تغذیه مدارها به شرح زیر را قطع نماید:
- الف- روشنایی کابین
- ب- پریز نصب شده روی سقف کابین
- پ- روشنایی موتورخانه
- ت- پریز موتورخانه
- ث- روشنایی چاه آسانسور
- ج- زنگ اخبار
یازده : عدم انتخاب مکان مناسب برای نصب کلید روشنایی موتورخانه :
طبق بند ۶-۳-۶ : نصب کلید کنترل روشنایی در محل ورودی و نزدیک نقطه یا نقاط دسترسی و در ارتفاع مناسب باید انجام شود.
قابل توجه نصابان:
در موارد زیر باعث ارجاع پرونده بازرسی آسانسور به کمیته فنی می شود:
- ۱- عدم تامین فاصله ۳۵ سانتی متر گاورنر نسبت به قطعات ثابت موتورخانه
- ۲- ارتفاع کمتر از ۱۸۰ سانتی متر سکو تا سقف موتورخانه
- ۳- عدم تامین فاصله ۷۰ سانتی متری جلوی تابلو ی فرمان
- ۴- عدم تامین درب موتورخانه به ابعاد ۶۰ ×۱۸۰ سانتی متر
بررسی عدم انطباق های فواصل هوایی بین کابین و دیوار چاه آسانسور و بین کابین و وزنه تعادل و در نصب علایم و دستور العمل :
فواصل:
بحث فواصل هوایی بین کابین و دیوار چاه آسانسور و بین کابین و وزنه تعادل در بند ۱۱ استاندارد ۱-۶۳۰۳ ذکر شده است .
در ۱۱- ۱ کلیات آن به شرح زیر است:
فواصل تعریف شده دراین استاندارد نه تنها باید در هنگام انجام آزمون های قبل از بهره برداری بلکه در تمام دوره بهره برداری از آسانسور نیز برقرار بماند.
چهار عدم تطابق عمده در بازرسی آسانسور طبق استاندارد ۱-۶۳۰۳ در رابطه با فاصله ها :
- اول: عدم رعایت حداکثر فاصله سیل درهای آسانسور و کابین: اکثر نصابان فاصله ۳۵ میلیمتر آن را رعایت نمی کنند.
طبق بند ۱۱-۲-۲ استاندار۱-۶۳۰۳ : فاصله افقی بین لبه پایین درگاه کابین ولبه پایین درگاه طبقات نباید از ۳۵mm تجاوز کند بنابراین رعایت فاصله لازم بین سیل در وکابین آسانسور الزامی است .
- دوم: عدم رعایت فاصله حداقل ۵ سانتی‌متری. طبق ۱۱-۴ استاندارد ۶۳۰۳-۱ رعایت فاصله وزنه و کابین به شرح زیر است :
کابین ومتعلقات آن درفاصله حداقل ۰/۰۵ متری از وزنه تعادل ( در صورت وجود) و متعلقات مربوطه قرار گیرد.
- سوم: عدم رعایت فاصله ۱۲ سانتی متر بین درب طبقات و کابین
طبق بند ۱۱-۲-۳: فاصله افقی بین درب کابین و درهای طبقات در حالت بسته و فاصله دسترس بین درها در تمام طول زمان عملکرد عادی نباید از ۰/۱۲ متر تجاوز کند.
- چهارم – عدم نصب نرده یا حفاظ بر روی کابین: استاندارد EN81 نصابان آسانسور را ملزم می کند که اگر فاصله کابین با دیوار چاه آسانسور بیش از ۳۰ سانتی‌متر باشد بر روی سقف کابین حفاظ نصب کنند. اهمیت آن نیز کاملا مشخص است زیرا احتمال سقوط برای سرویس کار و نصاب وجود دارد.
علایم و دستورالعمل ها ی آسانسور:
بررسی رایج ترین عدم تطابق مشاهده شده در نحوه نصب و استفاده از علایم و دستورالعمل های غیر مجاز :
الزامات علایم و دستور العمل های آسانسور در بند ۱۵ استاندارد ۱-۶۳۰۳ ( استاندارد مقررات ایمنی ساختمان ونصب آسانسور قسمت اول – آسانسورهای برقی) بیان شده است.
یازده عدم تطابق رایج مشاهده شده در نصب علایم و دستور العمل های آسانسور شامل :
اول : استفاده از برچسب ها و دستورالعمل های اشتعال زا و قابل پاره شدن در موتورخانه: طبق استاندارد ۱-۶۳۰۳ دربند ۱۵-۱ نصابان ملزم به استفاده از دستور العمل و برچسب های غیر قابل پاره شدن و مواد بادوام غیر اشتعال زا کرده است :
تمام بر چسب ها، نکات و دستورالعمل ها باید خوانا بوده و قابل فهم باشد( در صورت لزوم توسط علایم یا نشانه ها نشان داده می شود) و همچنین باید غیر قابل پاره شدن بوده ، از مواد با دوام فلزی یا غیر اشتعال ساخته شود.
دوم : استفاده از زبان غیر فارسی در دستورالعمل و علایم نصب شده در موتورخانه و سایر قسمت هایی که علایم نصب شده است . در ادامه بند ۱۵-۱ استاندارد ۱-۶۳۰۳: (برچسب ها و علایم ) در محل قابل رویت قرار گیرد و به زبان فارسی نوشته شده باشد.
سوم: استفاده از پلاک ظرفیت غیراستاندارد .(استفاده از پلاک با ابعاد غیر استاندارد و مطالبی که خارج از الزامات استاندارد نصب می شود ) . مطابق با بند ۱۵-۲ -۱ استاندارد۱-۶۳۰۳ ویژگی پلاک ظرفیت به شرح زیر است:
- بار اسمی آسانسور برحسب کیلوگرم و معادل آن برابر تعداد مسافر باید مشخص گردد . تعداد مسافر مطابق ۸–۲-۴ تعیین می شود که باید به صورت زیر باشد:
- حداکثر ظرفیت………. حداکثر نفر ………..حداکثر کیلوگرم ……….
- حداقل ارتفاع حروف و اعداد به کار رفته برای جلب توجه باید به قرار زیر باشد:
▪الف- ۱۰ میلی متر برای حروف بزرگ و شماره ها
▪ب- ۷ میلیمتر برای حروف کوچک
چهارم: عدم ذکر شرکت نصاب بر پلاک ظرفیت داخل کابین : دربند ۱۵-۲-۲ استاندارد ۱-۶۳۰۳ نصابان آسانسور را ملزم رعایت اصول زیر کرده است:
اسم فروشنده و شماره مشخص کننده آسانسور (سریال ساخت) باید بر روی {پلاک ظرفیت} نشان داده شود.
پنچم : استفاده از شاستی های زرد و قرمز در کابین آسانسور . به جز شستی های استپ و زنگ کابین مابقی دگمه ها نباید به رنگ قرمز و زرد باشند . در بند ۱۵-۲-۳-۱ استاندارد ۱-۶۳۰۳ بیان شده است که:
۱۵-۲-۳-۱ شستی یا کلید توقف ( در صورت وجود) باید به رنگ قرمز باشد و با کلمه توقف مشخص گردد و جایی قرار گیرد که در استفاده از کلید اشتباهی پیش نیاید. شستی زنگ در صورت وجود باید به رنگ زرد باشد و باشکل زنگ مشخص شود. رنگ های قرمز و زرد نباید برای سایر دگمه های کابین به کار رود.
ششم : عدم رعایت همخوانی شستی کابین طبقه ای که محل ورود و خروج مسافر است.
بند ۱۵-۲-۳-۲ در قسمت الف استاندارد۱-۶۳۰۳ :
وسایل کنترل باید به وضوح نمایان گر نوع عمل خود باشند، برای این منظور موارد زیر توصیه می گردد:
الف- برای شستی های فرمان طبقات ، علائم و-۲- و۱- و۰ و۱و۲ و …… و غیره
هفتم : استفاده از علایم غیر صحیح برای دگمه باز کننده مجدد و دگمه بستن مجدد کابین: استفاده از علایمdoor open ,door close طبق نصب علایم زیر طبق ۱۵-۲-۳-۲ قسمت ب و پ استاندارد الزامی است.
- الف – برای دگمه باز کننده مجدد درب (در صورت و جود نشانه )
- ب- برای دگمه بستن مجدد درب (در صورت وجود نشانه)
هشتم : عدم نصب اطلاعات صحیح روی سقف کابین :
طبق بند ۱۵- ۳ استاندارد ۱-۶۳۰۳ باید اطلاعات زیر را روی سقف کابین نصب شود.
الف- عبارت توقف (stop) بر روی یا نزدیک وسیله توقف ، به نحوی که احتمال بروز خطا در وضعیت توقف رخ ندهد.
- ب- کلمات کارکرد عادی و بازرسی( رویزیون) بر روی یا نزدیک کلید عملکرد
- پ- جهت حرکت، بر روی یا نزدیک شستی های مربوطه
کلیه علائم باید بند ۱۵-۱ به زبان فارسی باید نشان داده شود.
رایج ترین عدم تطابق های مشاهده در نصب علایم ودستور العمل های موتورخانه : نصب علایم هشدار به جای قسمت های بیرونی برروی قسمت های داخلی در موتورخانه و همچنین استفاده از کلمات و زبان خارج از استاندارد ۱-۶۳۰۳ بر هشدار در موتورخانه است که در بند ۱۵-۴ -۱ به صراحت محل نصب و زبان علایم هشدار به شرح ذیل مشخص کرده است:
۱-۴-۱۵ یک عبارت اخطار دهنده حداقل شامل موارد زیر:
«خطر: موتورخانه آسانسور، ورود کلیه افراد غیر مجاز ممنوع»
باید روی قسمت بیرونی درب ها یا دریچه ها که محل دسترسی به موتورخانه و اتاق قرقره ها می باشد.
عدم تطابق دیگر : عدم نصب صحیح دستور العمل حرکت دستی آسانسور و نمایش جهت حرکت کابین بر روی دیوار و فلاویل است که طبق بندهای ۱۵-۳-۴ و ۱۵-۴-۳-۱ دستور العمل نصب در موتورخانه باید دارای شرایط زیر باشد:
در محوطه داخلی موتورخانه نصب دستورالعمل های راهنما در ارتباط با از کار افتادن آسانسور و به ویژه چگونگی استفاده اضطراری از ابزار دستی یا برقی ، جهت حرکت دادن کابین و کلید باز کردن درب طبقات، به طور کامل و واضح ضروری می باشد. در بند ۱۵- ۴-۳-۱:
جهت حرکت کابین باید به وضوح روی سیستم محرکه نزدیک به چرخ دستی و چرخ طیار (فلاویل ) نشان داده شود. در صورتی که این چرخ طیار غیر قابل جدا شدن باشد، جهت ها می تواند روی خود چرخ مشخص گردد.
لازم به ذکر است که کلیه این دستور العمل ها طبق بند ۱۵-۱ باید بر روی صفحه ای غیر اشتعال زا و به زبان فارسی باشد.
نهم: عدم وجود پلاک مشخصات روی ضربه گیرها
طبق بند ۱۵-۸ : روی ضربه گیرها بجز ضربه گیر های از نوع ذخیره کننده انرژی باید پلاک مشخصات که موارد زیر را نشان دهد باشد:
- الف- نام سازنده ضربه گیر
- ب- علامت آزمون نوعی و مراجع آن
دهم :عدم وجود پلاک مشخصات روی قفل ها
طبق بند ۱۵-۱۳ : بر روی قفل ها باید یک پلاک مشخصات شامل موارد زیر نصب گردد:
- الف- نام سازنده
- ب- علامت آزمون نوعی و مراجع آن
یازدهم : عدم وجود پلاک مشخصات روی ترمز ایمنی
طبق بند ۱۵-۱۴ : بر روی ترمز ایمنی یک پلاک شامل موارد زیر نصب گردد:
- الف- نام سازنده
- ب- علامت آزمون نوعی ومراجع آن
